Ketony to związki chemiczne produkowane w wątrobie. Mechanizm ich powstawania jest dosyć specyficzny i zależy od kilku czynników. Dowiedz się, jaką role odgrywają w ludzkim organizmie.
Ketony powstają w wyniku spalania tłuszczów. Mogą stanowić źródło energii, ale ich obecność w moczu może być groźna dla zdrowia i świadczyć o chorobie. Czym są ciała ketonowe? Jaką rolę odgrywają w naszym organizmie? Sprawdź co warto wiedzieć na ich temat.
Jak powstają ketony?
Ciała ketonowe to specyficzne związki chemiczne, które powstają w wątrobie w wyniku trawienia tłuszczów. Przez organizm są wykorzystywane jako źródło energii, choć głównym paliwem jest przede wszystkim glukoza pozyskiwana w wyniku spożycia węglowodanów. Proces ten jest stymulowany dzięki kilku hormonom – glukogonowi, insulinie oraz somatotropinie.
W czasie prawidłowego funkcjonowania organizmu ilość ketonów jest niewielka. Dopuszczalna norma to 0,2 mmol/l w moczu, zwiększona ilość ciał ketonowych uznawana jest za stan chorobowy, nazywany ketonurią. Może prowadzić do zatrucia organizmu w wyniku zbyt dużej ilości ketonów.
W wyniku ketogenezy, czyli rozkładu kwasów tłuszczowych powstają następujące ciała ketonowe:
- acetooctan – jest wytwarzany jako pierwszy keton, powstaje w pierwszej kolejności, szczególnie po przejściu na dietę ketogeniczną jest produkowany w dużej ilości, może zostać przetworzony na energię, lub przekształcić się w beta-hydroksymaślan lub aceton, jest to zależne od różnych czynników;
- beta-hydroksymaślan – jest to najbardziej pożądany keton, który powstaje z acetooctanu, podobnie jak acetooctan odpowiada za transport energii bezpośrednio z wątroby do wszystkich komórek;
- aceton – najrzadszy keton, uwalniany jest ciała poprzez oddech, dlatego osoby, które stosują się do zaleceń diety ektogenicznej mają kwaśny, owocowy oddech.
Ketony w moczu – jaka jest przyczyna?
Ketonuria to stan w wyniku którego dochodzi do nadmiernego podwyższenia poziomu ciał ketonowych. Choć podwyższony poziom ciał ketonowych w moczu nie jestem stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Jednak gdy utrzymuje się zbyt długo, może wskazywać m.in. na cukrzycę typu 1 oraz grozić tzw. kwasicą ketonową, czyli zatruciem organizmu związkami ketonowymi. Jakie są jeszcze przyczyny podwyższonego stężenia ketonów?
- głodówka;
- dieta ketogeniczna;
- choroba alkoholowa;
- choroby tarczycy;
- anoreksja i bulimia;
- niewydolność nerek;
- ekstremalny wysiłek fizyczny.
Poziom ketonów, a dieta ketogeniczna
Podstawowym źródłem energii dla naszego organizmu są węglowodany i powstająca z nich glukoza. Stosowanie diety ketogenicznej ma na celu zmianę metabolizmu, w wyniku którego organizm zaczyna korzystać z zapasów tłuszczu. Gdy poziom glukozy we krwi jest zbyt niski, wątroba zaczyna produkować ciała ketonowe. Ketony produkowane w wątrobie prowadzą do stopniowej redukcji masy ciała i tkanki tłuszczowej.
Stan taki można osiągnąć dzięki stosowaniu odpowiedniej diety, opartej na eliminacji węglowodanów i białek na rzecz tłuszczów. Ten typ odżywiania wprowadza organizm w stan ketozy, co oznacza, że źródłem energii są w tym przypadku tłuszcze i produkty z wysoka ich zawartością.
Dieta ketogeniczna opiera się głównie na tłuszczach, szczególnie roślinnych. W wyniku podwyższonego poziomu ketonów we krwi dochodzi do szeregu zmian i korzyści zdrowotnych. Badania dotyczące stosowania diety ketogenicznej są cały czas prowadzone, jednak dotychczasowe wyniki potwierdzają jej zbawienny wpływ na ciało. Należy jednak pamiętać, że decyzję o przejściu na ten sposób odżywiania dobrze jest skonsultować ze specjalistą.
Jak zmierzyć poziom ketonów?
Istnieje kilka sposobów na sprawdzenie poziomu ketonów we krwi. Pierwszymi objawami podwyższonej zawartości ketonów może być gorsze samopoczucie. Reakcja organizmu może także obejmować osłabienie organizmu, bóle głowy, czy brak koncentracji. Jeśli zmiana samopoczucia nie jest spowodowana chorobą, biegunką czy wymiotami, możesz do sprawdzenia poziomu ketonów wykorzystać domowe testy. Objawów tych nie można w żadnym przypadku bagatelizować. Najłatwiejszym sposobem jest wykonanie testów paskowych z moczu. Są one dosyć tanie i warto z nich skorzystać na początku stosowania diety ketogenicznej, aby sprawdzić poziom ketonów wydzielany do moczu.
Oznaczenie ketonów można wykonać również w laboratorium. W celu oznaczenia poziomu glukozy i ketonów wykorzystuje się poranny mocz ze środkowego strumienia. Mocz w odpowiednim pojemniku należy dostarczyć do laboratorium, które dokona specjalistycznego pomiaru i wykaże ilość ciał ketonowych.
Dokładniejszym sposobem jest wykonanie testów z krwi, które jednak są dosyć kosztowne. Cena takiego badania waha się w granicach 150-300 zł. Badanie takie można wykonać przy użyciu specjalnych pasków pomiarowych, lub w laboratorium.
Ketonuria – jak leczyć?
Podwyższenie ciał ketonowych, które nie jest zamierzone może być groźne dla zdrowia. Leczenie ketonurii obejmuje głównie uzupełnienie poziomu węglowodanów, a także płynów. Warto również zadbać o dostarczenie do organizmu wszelkich niezbędnych elektrolitów, które wyrównają zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Choć leczenie jest istotne, ważne jest także ustalenie przyczyny, która wywołała ketonurię. Może się bowiem okazać, że wysokim stężeniem ketonów objawiają się choroby, np. cukrzyca.
Ketony i aldehydy – podobieństwa
Ketony wykazują podobieństwo w budowie do związków takich aldehydy. Te ostatnie, podobnie jak ketony posiadają grube karbonylową, jadnak aldehydy dodatkowo mają jeszcze jedno lub dwa wiązania wodorowe. Posiadają zbliżone właściwości chemiczne, choć aldehydy są mniej reaktywne. Charakterystyczne dla nich są reakcje addycji, co oznacza że ulegają przyłączeniu do innych związków. Ketony trudno ulegają reakcji utleniania. Można je utlenić jedynie przy pomocy kilku substancji, w tym nadtlenku wodoru.
Ciała ketonowe powstają, gdy wraz z pożywieniem nie jest dostarczany odpowiedni poziom węglowodanów. Ketony tworzą się także w czasie wysokotłuszczowej diety, zbyt małego dziennego bilansu energetycznego, czy po intensywnym wysiłku fizycznym. Zbyt wysokie stężenie ketonów w moczu może świadczyć również o cukrzycy typu 1. Stan ketozy jest pożądany w przypadku diety ketogenicznej. Przejście na ten sposób odżywiania powinno jednak zawsze być skonsultowane z dietetykiem lub lekarzem.
Powiązane:
- Czym są paski ketonowe i jak wykonywać pomiary ciał ketonowych
- Ketony w moczu – czy zawsze to objaw ketonurii?
- BHB – czym są ketony egzogenne i jakie mają działanie?
- Jak sprawdzić czy jestem w stanie ketozy? poradnik
- Poziom ketonów we krwi w ketozie – jak mierzyć obecność ciał ketonowych?
- Kiedy organizm wchodzi w stan ketozy: objawy i skutki
